De Koepel
Haarlem
herontwikkeling van de voormalige koepelgevangenis
De monumentale Koepelgevangenis in Haarlem wordt compleet herontwikkeld, waarbij het benutten van de gebouwkwaliteiten en uitdagingen leidend is.
Met University College, bioscoopzalen, innovatiecentrum voor MKB en start-ups, studio’s, horeca, ontmoetingsruimten en een game-museum wordt De Koepel een levendige plek, waar wonen, studeren, werken en ontmoeten samenkomen.
Monumentale achtergrond
De constructieve uitdaging ligt bij de monumentale achtergrond van het gebouw. Het is een enorme opgave om binnen een bestaand monument een kelder uit te graven en een stalen inpandige constructie op te bouwen voor collegezalen, kantoren en andere voorzieningen. Bij de revitalisatie is rekening gehouden met de monumentale waarden, die niet mogen worden aangetast.
Het project omvat 12.000 m2. Er is een volume toegevoegd met een oppervlakte van 6500 m2, waarvan 1870 m2 in de kelder. 5900 m2 wordt gerenoveerd. De fundering van de Koepel is behouden en middels een funderingsonderzoek is het draagvermogen van de houten paalfundering aangetoond.
Het ontwerp van de fundering van de kelder en daarvoor benodigde tijdelijke bouwkuip is, in samenwerking met CRUX, opgesteld. Daarvoor zijn diverse rekenmodellen en gevoeligheidsanalyses uitgevoerd, waarbij de krachtswerking in en het vervormen van nieuwe en bestaande constructies zorgvuldig zijn getoetst. Hierbij is rekening gehouden met inpandige uitvoering en minimale beïnvloeding van het monumentale gebouw.
Top-down bouwmethode
Er is gekozen voor de innovatieve top-down bouwmethode, waarbij eerst de damwanden zijn aangebracht en vervolgens de begane vloer is gestort. Met deze methode kon gelijktijdig naar beneden als naar boven worden gebouwd. Na het storten van de begane grondvloer is onder de begane grondvloer ontgraven en, zodra op diepte, de keldervloer gestort.
Het volume boven de begane grond is uitgevoerd in een lichte constructie op de begane grondvloer. Deze vloer bestaat uit een dikke plaat. Enerzijds vanwege de akoestiek, anderzijds dient het als overdrachtsconstructie om de kolomlijnen, die niet stroken met de draagconstructie in de kelder, af te dragen.
Open de Koepel
Onder het motto “Open de Koepel” werd de Stichting Panopticon opgericht. De initiatiefnemers wilden de Koepel ‘teruggeven’ aan de stad. Dit burgerinitiatief, mede met de uiteindelijke steun van de gemeente Haarlem, heeft De Koepel een nieuw leven gegeven.
De Stichting kwam met het idee de Koepel in te vullen met een mix van onderwijs, bedrijvigheid en cultuur. De bijgebouwen werden ingevuld met een boetiekhotel, een restaurant en woningbouw. De Koepel is volledig publiek toegankelijk gemaakt en biedt verbazingwekkend perspectief op horeca, film, opleiding en digitale ontwikkeling.
Duurzaam & innovatief
De renovatie laat zien dat het mogelijk is om met behoud van de monumentale waarden een Rijksmonument hoogwaardig te verduurzamen. De duurzaamheidsklasse is van “G” naar “A+++” gegaan. De Koepel is daarmee ook op energiegebied een icoon (bewaard voor en) van de toekomst.